Srpska Pravoslavna crkva u Severnoj, Centralnoj i Južnoj Americi je kanonski i hijerarhijski sastavni deo Srpske Pravoslavne crkve (Patrijaršije) sa sedištem u Beogradu (Srbija). Eparhije Sjedinjenih Država imaju administrativnu autonomiju u svim pitanjima koja se odnose na upravljanje spoljnim crkvenim poslovima: vlasništvo, kontrola, posedovanje, upravljanje stvarnom i ličnom imovinom eparhija i njihovih manastira, crkveno-školskih kongregacija i drugih konstitutivnih tela.
Zajedničkim delovanjem eparhija Sjedinjenih Država upravljaju Episkopski savet i Centralni savet kojima je sedeište manastir Svetog Save u Libertyville-u (Illinois), koji je prvi srpski pravoslavni manastir u SAD-u (1923) posvećen prvom arhiepiskopu i prosvetitelju srpskog naroda. 2019.godine se navršilo 800 godina od kako je Sveti Sava dobio autokefalni (samoupravni) status za Srpsku Pravoslavnu crkvu.
Trenutno postoje tri američke eparhije:
⦁ Eparhija Nova Gračanica – Srednje-zapadna Amerika sa sedištem u Third Lake-u (New York)
⦁ Eparhija Istočne Amerike sa sedištem u New York-u (New York)
⦁ Eparhija Zapadne Amerike sa sedištem u Alhambra-i, (California)
Prvi srpski pravoslavni doseljenici su došli u SAD krajem 18.veka, ali prvi veliki talas dolazi u poslednjoj četvrtini 19.veka i prvoj polovini 20.veka. Prva grupa je dolazila iz svih delova jugoistočne Evrope u kojima su tada živeli Srbi. Mnogi su izbegavali versko/etnički progon u Austrougarskoj i Osmanskom carstvu; druga grupa su bili ekonomski doseljenici iz Kraljevine Srbije i Kraljevine Crne Gore.
Prva izrazito srpska pravoslavna zajednica je osnovana u rudarskom gradu Džekson u Kaliforniji, u podnožju Sierra Foothills, gde je 1894.godine sagrađena crkva Svetog Save na vrhu brda, sa pogledom na grad. Ova crkva i danas postoji i smatra se najstarijom srpskom pravoslavnom crkvom u Sjedinjenim Državama. Ubrzo nakon toga, osnovane su i druge parohije u mestima poput lučkog grada Galveston, Teksas i industrijskih/rudarskih centara na Istoku (Pensilvanija, Ohajo, Mičigen) i Srednjem Zapadu (Ilinois, Indijana, Minesota, Montana).
Srpska Crkva Sveti Simeon Mirotičivi u Majamiju.
Glavne ličnosti koje su značajno doprinele istoriji Crkve u SAD-u su bile:
⦁ Sveti arhimandrit Sebastijan (Dabovich) – bio je prvi pravoslavni hrišćanski sveštenik/misionar koji je rođen u SAD-u. Sagradio je crkvu Svetog Save u Džeksonu i osnovao mnoge druge pravoslavne zajednice u SAD-u. Crkva ga je proglasila svetim 2015.godine i njegove mošti počivaju u Džeksonu. Bio je poznat kao „engleski propovednik“ katedrale u San Francisku Ruske pravoslavne severnoameričke misije;
⦁ Istaknuti bogoslov sveti vladika Nikolaj (Velimirovic) koji je stavljen u kalendar svetitelja 2003.godine. Poznat je po rečitom propovedanju, pisanju i često se naziva „Zlatoustim“.
⦁ Sveti vladika Mardarije (Uskokovic) koji je bio prvi srpski pravoslavni episkop SAD-a i Kanada. Proglašen je svetim licem 2015.godine
Ove prve srpske pravoslavne parohije u SAD-u su bile ujedinjene kao „Srpska Misija“ pod omoforom multietničke ruske pravoslavne američke metropolije koju je predvodio ruski nadbiskup u Njujorku. Kada je tadašnji arhimandrit Mardarije (Uskokovic) stigao u SAD 1917.godine, postavljen je za administratora Srpske Misije, a ruski arhiepiskop ga je postavio za rukovodica tim parohijama.
Međutim, nakon Boljševičke komunističke revolucije u Rusiji, Srpska pravoslavna misija i njene parohije su zatražile da je prihvati Srpska pravoslavna patrijaršija u Beogradu, koja je 1921.godine osnovala Srpsku pravoslavnu eparhiju Sjedinjenih Američkih Država i Kanade, sa svojim sedištem u Čikagu (Illinois). Prvi administrator ove eparhije je bio vladika Nikolaj Velimirović. Tokom 1927.godine za prvog rezidencijalnog vladajućeg episkopa je izabran arhimandrit Mardarije. Među najistaknutijim ostvarenjima vladike Mardarija je bilo usvajanje prvog Eparhijskog ustava (1927) i osnivanje manastira Svetog Save u Libertyville-u (Illinois) koji je postao eparhijsko sedište, centar duhovnog života i mesto hodočašća za srpsku pravoslavnu zajednicu u Americi.
Manastir Sveti Sava ima prelepu crkvu u ruskom stilu (sagrađenu 1931.godine) koja je američka nacionalna znamenitost. Na manastirskom groblju su počivale mnoge istaknute ličnosti: sveti vladika Mardarije, sveti vladika Nikolaj, kralj Petar II Karađorđević (kralj Jugoslavije koji je umro u izgnanstvu), poznati pesnik Jovan Dučić, zvaničnici srpske vlade i vojni oficiri… Od 2017.godine mošti Svdetog Mardarija počivaju u relikvijaru u manastirskoj crkvi, a hodočasnici iz svih krajeva SAD-a dolaze da se mole pred njima, moleći ga za zastupništvo.
Prva srpska crkva u Americi nalazi se u Kaliforniji
Kao i druge istočnoevropske zajednice u SAD-u, i srpska pravoslavna zajednica u SAD-u je bila duboko pogođena političkim promenama u Jugoslaviji, kako tokom, tako i posle Drugog svetskog rata kada je komunistički režim preuzeo kontrolu.
Pred sam početak Drugog svetskog rata 1940.godine, Sveti arhijerejski sabor je imenovao vladiku Dionisija (Milivojevića) na čelo Eparhije SAD-a i Kanade. Na kraju rata je stigao ogroman talas raseljenih i političkih izbeglica, uključujući i mnoge sveštenike. Vladika Dionisije i njegov talentovani tim sveštenstva su ojačali postojeće institucije i osnovali nove. Vladika Dionisije je naročito predvodio stvaranje filantropske „Federacije krugova srpskih sestara“ koja je zajedno sa Eparhijskim savetom osnovala prvi pravoslavni hrišćanski dečiji letnji kamp u manastiru Sveti Sava u Libertyvill-u.
Početkom pedestih godina, biskupija u Shadeland-u (Pensilvanija) je kupila preko 1400 hekara, gde su osnovani Dobrotvorni dom i još jedan dečiji kamp. Početkom šezdesetih godina, biskupija je takođe kupila zemljište u Džeksonu (California) kada je formiran treći letnji kamp. Ovi letnji kampovi i danas nastavljaju da pružaju mogućnost za hrišćansko obrazovanje tokom cele godine i rekreaciju za decu i omladinu.
1963.godine, Sveti arhijerejski sabor u Beogradu je odlučio da reorganizuje postojeću eparhiju SAD-a i Kanade u tri eparhije (Srednji Zapad, Istok/Kanada, Zapad). Vladika Dionisije se nije složio i nije poslušao ovu odluku. Usledila je tragična podela koja je trajala skoro trideset godina. kanonsko i hijerarhijsko ponovno ujedinjenje je započelo 1992.godine (euharistijsko jedinstvo sa paralelnim eparhijskim strukturama), a kulminiralo je 2009.godine punim administrativnim ujedinjenjem (putem eparhijske arondacije/uklanjanja paralelizma).
Srpska pravoslavna zajednica u SAD-u nastavlja da raste kako prilivom novih članova koji su prihvatili pravoslavnje iz drugih verskih zajednica, tako i novim talasima srpske imigracije od kojih su mnogi izbeglice iz građanskih ratova koji su zahvatili Jugoslaviju 1990tih. Danas Srpska pravoslavna Crkva u Severnoj, Centralnoj i Južnoj Americi ima preko 120 parohija, 11 manastira i bogoslovsku školu. Mnoge od ovih crkava predstavljaju zastareli prikaz srpsko-vizantijske arhitekture koja uključuje jedinstvene karakteristične elemente iz srednjeg veka. Ove crkvene zgrade su spomenici vanvremenskim kvalitetima Srpske pravoslavne crkve i vredni kulturni doprinosi porekla srpskog naroda. Primer ove impresivne asrhitekture je replika manastira Gračanica (koji je izgrađen 1321.godine i nalazi se u srpskoj pokrajini Kosovo i Metohija), koji je poznat kao manastir „Nova Gračanica“ (izgrađen 1984.godine i nalazi se u Third Lake-u, Illinois). „Stara Gračanica“ na Kosovu, čuvena crkva koja je nekoliko puta razarana i obnavljana, je primer snažnog srpskog duha koji se, sa Crkvom kao vodiljom, nosio tokom svih perioda borbi u Srbiji, i koji sada nalazi njegov izraz u doba mira u SAD-u, na Third Lake-u, u obliku manastira „Nova Gračanica“.
Nova Gračanica“ (izgrađena 1984.godine nalazi se u Third Lake-u, Illinois).
Službene Srpske pravoslavne cfrkve u Severnoj, Centralnoj i Južnoj Americi uključuju razvoj srpske liturgijske muzike na engleskom jeziku, hrišćanskog obrazovanja i programa za mlade, informisanja o upravljanju, publikacija, misija i sl.
Zvanične vesti Srpske pravoslavne crkve u Severnoj, Centralnoj i Južnoj Americi je kvartalni časopis, Put pravoslavlja.
Postoje mnogi drugi neprekidni napori pravoslavnog svedočenja kao što je Sebastian Press zapadnoameričke eparhije, osnovane 2007.godine, koja je objavila skoro stotinu bogoslovskih dela značajnih teologa kao što su Sveti Justin (Popović), Sveti Nikolaj (Velimirović) i vladika Atanasije (Jevtić) na engleskom jeziku.
Srpska pravoslavna crkva je 2019.godine objavila retko i izuzetno delo, Srpsko hrišćansko nasleđe Amerike: istorijsko, duhhovno i kulturno prisustvo srpske dijaspore u Severnoj Americi (1815-2019). Ova knjiga se sastoji od 1004 stranice, u tvrdom povezu, sa preko 700 fotografija najvažnijih istorijskih ličnosti crkava, parohija, manastira, fresaka, ikona i drugih umetničkih predmeta. Sadrži stručne tekstove istaknutih istoričara, teologa, umetnika i drugih koji su vodeći stručnjaci u oblastima o kojima pišu.
Izvor: Serborth
COMMENTS